Infrastruktura transportowa

Polska dynamicznie rozwija infrastrukturę drogową, kolejową, lotniczą i morską.

Ze względu na strategiczną lokalizację na przecięciu głównych szlaków transportowych na linii północ-południe, oraz wschód-zachód, Polska mocniej akcentuje silną pozycję na logistycznej mapie Europy, świadczy o tym m.in. budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego czy udział w inicjatywie Pasa i Szlaku.

CEF (Connecting Europe Facility, (pl.) „Łącząc Europę”) zastąpił unijny program TEN-T. Zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej w ramach instrumentu "Łącząc Europę" na okres 2021-2027 o niemal 50 proc. wzrośnie finansowanie inwestycji w ogólnoeuropejskie sieci infrastruktury transportowej, energetycznej i cyfrowej. W czerwcu 2018 roku KE zaproponowała na ten cel 42,3 mld euro,
ponad 45 mld PLN przeznaczono na budowę autostrad i dróg ekspresowych w Polsce w latach 2008-2014,
ponad 67,5 mld PLN - na taką kwotę opiewają inwestycje na rozbudowę infrastruktury kolejowej w ramach Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych w latach 2014-2023,
ponad 168 mld PLN wynoszą planowane wydatki na budowę infrastruktury drogowej w latach 2014-2025; w ramach tej kwoty, wydatki krajowe wyniosą około 120 mld PLN, reszta będzie pochodzić ze środków unijnych,
kolejne 1 800 km dróg krajowych i ekspresowych zostanie wybudowane do 2023 r.

Projekty strategiczne

Centralny Port Komunikacyjny Solidarność - planowany hub transportowy oparty na zintegrowanych ze sobą węzłach: lotniczym i kolejowym. Port miałby zostać wybudowany 40 km od Warszawy w miejscowości Stanisławów, a przyjęte harmonogramy zmierzają do zakończenia podstawowego procesu inwestycyjnego do 2027 roku.
Krajowy Punkt Dostępowy (KPD) -usługa realizowana w ramach europejskiego projektu CROCODILE 2, która umożliwia dostęp do informacji o warunkach ruchu. Jest to pierwszy etap wdrażania idei tzw. „jednego okienka”, integrującego zasoby danych o utrudnieniach w skali kraju w czasie rzeczywistym, a także dane o parkingach na głównej sieci dróg, połączonych z protokołem komunikacyjnym DATEX II.
Fundusz Dróg Samorządowych przekazujący środki finansowe na zasadach konkursowych w celach dofinansowywania projektów infrastrukturalnych na poziomie samorządowym, planowo ma w ciągu 10 lat zagospodarować środki sięgające 36 mld PLN.
Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2023 (z perspektywą do　2025 r.) - zapewniający dokończenie budowy najważniejszych ciągów dróg ekspresowych i autostrad oraz obwodnic, a także realizację działań inwestycyjnych poprawiających bezpieczeństwo ruchu drogowego.
Krajowy System Zarządzania Ruchem - jednolity, zintegrowany system teleinformatyczny, umożliwiający dynamiczne zarządzanie ruchem w sieci dróg krajowych oraz wsparcie procesów utrzymania infrastruktury drogowej zarządzanej przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, poprzez zastosowanie zaawansowanych usług inteligentnych systemów transportowych. Celem jest również integracja z systemami ITS wdrażanymi przez innych zarządców dróg, w tym na obszarach miejskich. System składający się z CPW (Centralnego Projektu Wdrożeniowego) jak i RPW (Regionalnego Projektu Wdrożeniowego), ma być funkcjonalny w 2021 roku.
Narodowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2013-2020 - zakładający zwiększenie poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego, tj. zmniejszenie liczby wypadków, obniżenie o połowę liczby zabitych na polskich drogach, ograniczenie o 40% liczby ciężko rannych, walkę z nadmierną prędkością oraz poprawę bezpieczeństwa pieszych, rowerzystów i motocyklistów. Wejście w życie zmian legislacyjnych zostało zaplanowane na 1 lipca 2020 roku.
Krajowy Program Kolejowy - zapewniający połączenie do 2023 roku ośrodków wojewódzkich zmodernizowanymi liniami kolejowymi, co najmniej do średniej prędkości kursowania pociągów pasażerskich 100 km/h, oraz wdrożenie Europejskiego Systemu Zarządzania Ruchem Kolejowym (ERTMS) na najważniejszych szlakach kolejowych.
Program Kolej Plus - ułatwi dostęp do kolei pasażerskiej, poprawi warunki prowadzenia działalności gospodarczej i bezpieczeństwo na drogach (część przewozów towarowych przejmie transport kolejowy). Dotyczyć to będzie głównie miejscowości liczących powyżej 10 tys. mieszkańców, które obecnie nie mają dostępu do kolei pasażerskiej lub towarowej.
Program budowy 100 obwodnic na lata 2020-2030 - Program określa cele i priorytety inwestycyjne w zakresie budowy obwodnic miast na sieci dróg krajowych. Wskazuje również źródła finansowania oraz listę zadań inwestycyjnych kierowanych do realizacji. Inwestycje związane z budową nowych obwodnic będą realizowane przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad.
Strategia Zrównoważonego Rozwoju Transportu do 2030 roku - Głównym celem krajowej polityki transportowej przedstawionej w strategii jest zwiększenie dostępności transportowej kraju oraz poprawa bezpieczeństwa uczestników ruchu i efektywności sektora transportowego przez utworzenie spójnego, zrównoważonego, innowacyjnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego na poziomie krajowym, europejskim i globalnym.
Program Inwestycji Dworcowych na lata 2016 - 2023 - jeden z projektów przewidzianych do realizacji w ramach „Strategii na rzecz odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.)”, obejmujący 188 inwestycji dworcowych na łączną kwotę 1,4 mld zł. W wyniku podejmowanych działań na dworcach poprawić ma się poziom obsługi pasażerów oraz nastąpi integracja kolei z innymi gałęziami transportu.
Program rozwoju polskich portów morskich do 2030 roku - celem głównym programu jest trwałe umocnienie polskich portów morskich jako liderów wśród portów morskich basenu Morza Bałtyckiego. Mają one pełnić rolę kluczowych węzłów, globalnych łańcuchów dostaw dla Europy Środkowo-Wschodniej i przyczynić się do rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.
Rozwój śródlądowych dróg wodnych w latach 2016-2020 (z perspektywą do roku 2030) - prowadzone są prace, których celem jest zwiększenie wolumenu przewozu towarów i osób transportem wodnym śródlądowym. Priorytetami są: Odrzańska Droga Wodna (E-30), poprawa warunków nawigacyjnych drogi wodnej rzeki Wisły, połączenie Odra - Wisła - Zalew Wiślany i Warszawa - Brześć rozbudowa dróg wodnych E-70 i E-40.

Największy udział w wykonywaniu przewozów ładunkowych poszczególnymi rodzajami transportu mają drogowy (85,5 proc.) i kolejowy (11,4 proc.). Transport wodny (0,4%) i lotniczy (poniżej 0,1%) mają marginalne znaczenie w tym zakresie.

Infrastruktura drogowa w Polsce

Źródło: Przygotowanie dróg i autostrad, GDDKiA, 2020

Infrastruktura drogowa w Polsce

Dzięki wykorzystaniu środków z polityki spójności nastąpił znaczny przyrost długości dróg ekspresowych i autostrad w Polsce. W 2003 r. było ich odpowiednio 226 i 405 km, a już w 2016 r. sieć drogowa w Polsce liczyła ponad 19 tys. km dróg krajowych, w tym 1631,7 km autostrad i 1531,7 km dróg ekspresowych. Głównie za sprawą poprawy jakości infrastruktury zmniejszyła się liczba śmiertelnych ofiar wypadków drogowych w Polsce z 7,3 tys. w 1990 r. do 2,9 tys. w 2015 r. W 2019 r. rozpoczął się dwuletni audyt przejść dla pieszych, którego celem jest poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego.

W 2019 r. GDDKiA udostępniła kierowcom 60 km nowych dróg. Obecnie kierowcy mają do dyspozycji 4 146,4 km dróg szybkiego ruchu, w tym 1 696,2 km autostrad i 2 450,3 km dróg ekspresowych, a w postępowaniach przetargowych jest 30 zadań o łącznej długości 382,4 km.

Źródła: GDDKiA, 2017, Infrastruktura i transport motorem polskiej gospodarki, Kraków 23.10.2017; oraz Podsumowanie rekordowego 2019 roku na stronie GDDKiA

Polska infrastruktura transportowa - główne dane

Tranzyt przez Polskę

Przez Polskę przebiega ruch tranzytowy między Europą Zachodnią a Południową oraz krajami wschodniej części kontynentu (m.in. Estonia, Białoruś, Litwa, Łotwa, Rosja, Ukraina, Kazachstan) i Chinami.

Przez Polskę przebiegają trasy o znaczeniu międzynarodowym, między innymi:

E28: granica z Niemcami - Poznań - Warszawa - granica z Białorusią,
E30: granica z Niemcami - Legnica - Wrocław - Katowice - Kraków - granica z Ukrainą,
E40: granica z Niemcami - Zgorzelec - Legnica - Wrocław - Katowice - Rzeszów - granica z Ukrainą,
E65: granica z Czechami - Szklarska Poręba - Legnica - Zielona Góra - Gorzów Wielkopolski - Świnoujście,
E67 - granica z Czechami - Kudowa Zdrój - Warszawa - Białystok - Budzisko - granica z Litwą (via Baltica),
E75 - granica z Czechami - Cieszyn - Częstochowa - Piotrków Trybunalski - Gdańsk.

Terminale przeładunkowe w Polsce

Źródło: Terminale Grupy PKP CARGO, PKP CARGO

Infrastruktura kolejowa

Na koniec 2018 r. istniało w Polsce ponad 19 347 km eksploatowanych linii kolejowych, wchodzących w skład trzech Międzynarodowych Korytarzy Transportu Towarowego (RFC):

RFC5 Bałtyk - Adriatyk

Ostrava - Chałupki - Opole - Wrocław - Rzepin - Szczecin - Świnoujście
Ostrava - Zebrzydowice - Katowice - Inowrocław - Gdańsk - Gdynia
Zilina - Zwardoń - Katowice - Zduńska Wola - Inowrocław - Gdańsk - Gdynia

RFC8 Morze Północne - Bałtyk

Berlin - Rzepin - Poznań - Inowrocław - Ełk - Kowno
Berlin - Rzepin - Poznań - Zduńska Wola - Warszawa - Terespol
Elsterwerda - Wrocław - Opole - Katowice - Kraków - Medyka

RFC11 „Bursztynowy”

Zilina - Katowice - Tunel - Radom - Warszawa/Terespol
Kosice - Kraków - Tunel - Radom - Warszawa/Terespol
PKP PLK realizują program inwestycyjny o łącznej wartości prawie 76 mld zł, obejmujący realizację
ponad 230 projektów i modernizację 9 tys. km torów.

Kolejowe terminale przeładunkowe:

PKP Cargo to drugi największy towarowy przewoźnik w UE i dysponuje:

25 terminalami przeładunkowymi w najważniejszych punktach w Polsce - sześć z nich znajduje się w pobliżu wschodniej granicy.
2 centrami logistycznymi,
- PKP Cargo Małaszewicze, posiada obecnie 4 w pełni funkcjonalne terminale, które umożliwiają przeładunek wszelkich towarów masowych i sztukowych.
- Medyka-Żurawica - centrum logistyczne na granicy z Ukrainą,
5 terminalami kontenerowymi.

Mapa infrastruktury kolejowej w Polsce

Źródło: PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., 2018

Przewóz towarów koleją

Z danych Urzędu Transportu Kolejowego (UTK) wynika, że w 2018 r. przewieziono o ponad 2,3 mln ton towarów więcej niż przed rokiem (wzrost o 1,4%). Uwagę zwraca znaczący udział przewozów węgla kamiennego w strukturze towarów transportowanych w przewozach międzynarodowych. W 2018 r. przewieziono 22,7 mln ton, a w 2017 r. blisko 18,9 mln ton węgla. W strukturze przewożonych ładunków w komunikacji międzynarodowej w dalszym ciągu dominowały poza węglem przewozy surowców takich jak koks, brykiety i produkty rafinacji ropy naftowej.

Masa przewiezionych ładunków w transporcie intermodalnym w 2018 r. wzrosła o prawie 15,6% (2,3 mln ton) i wyniosła ok. 17 mln ton.

Źródło: Sprawozdanie z funkcjonowania rynku transportu kolejowego w 2018 r., Raport UTK, Warszawa 2019

Transport morski

Polska ma cztery porty morskie o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej:

Port Szczecin - ma charakter uniwersalny i obsługuje zarówno ładunki drobnicowe (kontenery, ładunki ponadgabarytowe), jak i masowe (węgiel, koks, zboże itp.). Mogą do niego zawijać statki o maksymalnej długości 215 m i o maksymalnym zanurzeniu 9,15 m. W 2018 r. obroty ładunkowe w porcie w Szczecinie stanowiły 10,2% obrotów w polskich portach morskich (w 2017 r. - 11,2%, w 2010 r. - 13,4%) i wyniosły 9 362,3 tys. ton (więcej o 7,1% niż w 2017 r. i o 17,5% w porównaniu z 2010 r.). W obrotach ładunkowych w tym porcie przeważały ładunki masowe suche; ich udział w 2018 r. wyniósł 49,8% (w tym węgla i koksu- 11,5%, produktów rolniczych - 7,5%). Ładunki drobnicowe stanowiły 34,7%, a ładunki masowe ciekłe - 15,5%,
Port Świnoujście - usytuowany jest bezpośrednio nad Morzem Bałtyckim. Mogą do niego zawijać statki o maksymalnej długości 270 m i o maksymalnym zanurzeniu 13,5 m. W porcie tym zlokalizowany jest terminal obsługujący suche ładunki masowe, głównie węgiel, rudę oraz produkty rolnicze (terminal specjalizujący się w przeładunkach towarów rolno-spożywczych). Istotną funkcją portu jest obsługa ładunków drobnicowych przeładowywanych metodą konwencjonalną, a także w kontenerach i w systemie ro-ro. Port w Świnoujściu posiada terminal promowy wyposażony w pięć stanowisk do obsługi promów pasażersko-samochodowych i samochodowo-kolejowych kursujących na trasie w relacji ze Szwecją. Udział portu w Świnoujściu w obrotach ładunkowych polskich portów morskich w 2018 r. wyniósł 18,3% (w 2017 r. - 18,8%,w 2010 r. - 18,0%). W 2018 r. obroty ładunkowe w tym porcie osiągnęły wielkość 16 806,8 tys. ton i był to najwyższy poziom notowany od 2000 r. (wyższy o 14,3% niż w 2017 r. oraz o 57,3% w porównaniu z 2010 r.).
W zakresie oferty żeglugowej Szczecin oferuje regularne połączenia żeglugowe do krajów skandynawskich, Wielkiej Brytanii, Irlandii i Rosji oraz kontenerowe połączenia dowozowe do największych portów bazowych - Hamburg, Bremenhaven oraz Rotterdam. Z kolei ze Świnoujścia oferowanych jest 10 odejść dziennie promów do Szwecji (Ystad i Trelleborg) oraz regularne połączenia żeglugowe do Norwegii.
Port Gdynia - W 2018 r. obroty zrealizowane w porcie w Gdyni stanowiły 22,8% obrotów ogółem polskich portów morskich i wyniosły 20 974,3 tys. ton, osiągając najwyższy poziom notowany od 2000 r. (wyższy o 14,1% niż w 2017 r. i o 69,9% niż w 2010 r.). Port specjalizuje się w obsłudze ładunków drobnicowych, w tym głównie zjednostkowanych, przewożonych w kontenerach (posiada dwa nowoczesne terminale kontenerowe) i w obsłudze jednostek tocznych (terminal dla jednostek ro-ro). Do gdyńskiego portu mogą zawijać statki o maksymalnej długości 340 m i zanurzeniu do 13,0 m.
Port DCT Gdańsk - roczna przepustowość terminala: 3.000.000 TEU, powierzchnia składowa: 55.000 TEU, roczna przepustowość bocznicy kolejowej: 780.000 TEU. Mogą do niego zawijać statki o maksymalnej długości 425 m i maksymalnym zanurzeniu 15 m. Port morski w Gdańsku ma największy udział w obrotach ładunkowych polskich portów morskich, który w 2018 r. wyniósł 46,2%. W 2019 roku terminal kontenerowy przeładował około 2 070 tys. TEU.

W 2018 r. obroty ładunkowe w portach morskich wyniosły 91 798,2 tys. ton, tj. o 17,6% więcej niż w 2017 r. oraz o 54,3% więcej w stosunku do 2010 r. Międzynarodowy obrót morski stanowił 98,1% obrotów ładunkowych w portach morskich (w 2017 r. - 97,2%, a w 2010 r. - 98,5%). W 2018 r. międzynarodowy obrót morski osiągnął poziom 90 088,4 tys. ton, podczas gdy międzynarodowy przeładunek ładunków w portach lotniczych wyniósł 168,3 tys. ton, a międzynarodowe przewozy transportem kolejowym - 82 821,0 tys. ton.

Źródło: GUS Gospodarka morska w Polsce w latach 2017-2018, opublikowane 02.12.2019

Perspektywy

Najważniejsze przedsięwzięcia w perspektywie do roku 2030 to: budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską, modernizacja toru wodnego Świnoujście-Szczecin do głębokości 12,5 m oraz budowa Portu Centralnego w Gdańsku, Portu Zewnętrznego w Gdyni i Terminala Kontenerowego w Świnoujściu. Inwestycje realizowane będą m.in. z budżetu państwa, przy wsparciu środków UE, a także w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.

Transport lotniczy

W Polsce funkcjonuje kilkanaście międzynarodowych portów lotniczych. Największe lotnisko - warszawskie Okęcie (Lotnisko Chopina), obok lotnisk w Katowicach oraz Gdańsku, jest również ważnym hubem przeładunkowym dla lotniczego transportu towarowego. W planach jest budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego(CPK),

Od drugiej połowy 2017 przy warszawskim Lotnisku Chopina działa terminal cargo .

Według prognozy PwC wolumen polskiej branży transportu lotniczego wzrośnie od 2018 r. do 2022 r., o 7,7% .według szacunków Związku Regionalnych Portów Lotniczych polskie lotniska obsłużyły w 2019 blisko 49 mln pasażerów.

Data aktualizacji: luty 2020